Kun jij met je ogen dicht het puntje van je neus aanraken?

In deze blog bekijken we het interne zintuig proprioceptie

Wat is het en hoe ontwikkelt het zich?

Misschien denk je: “Wat is dat proprioceptie? Daar heb ik nog nooit van gehoord.”
Dat kan ik me goed voorstellen, Toch heeft iedereen er dagelijks mee te maken. Proprioceptie is het interne zintuig dat ervoor zorgt dat je kan voelen waar je lichaam of onderdelen van je lichaam zich bevinden, zonder dat je naar die delen kijkt. Letterlijk vertaalt, betekent het zelfwaarneming. Het zintuig proprioceptie werd eind 19e eeuw ontdekt door Charles S. Sherrington.
Het lichaam geeft informatie over stand, beweging en kracht van ledematen, gewrichten en pezen van binnenuit door via het zenuwstelsel aan de hersenen. Ook informatie over zwaarheid en vermoeidheid wordt zo doorgegeven. In de hersenen wordt dit vertaald naar een handeling (ik moet mijn arm zo hoog optillen om mijn drinken niet om te stoten of ik moet mijn voet zo hoog optillen om niet over deze drempel te struikelen.) of een gevoel (mijn armen voelen als lood). Proprioceptie ligt mede ten grondslag aan lichaamsbewustzijn en is daarmee belangrijk voor een goede motoriek.
Is je wel eens opgevallen dat als kinderen (en zeker jongeren) een groeispurt door maken ze dan vaak even een tijdje niet zo goed weten hoe ze dat “nieuwe” lijf moeten gebruiken. “Waar laat ik die lange armen en benen en hoe zorg ik dat ik niet allemaal blauwe plekken oploop?”, bijvoorbeeld. Hierbij kun je goed zien hoe proprioceptie zich weer opnieuw moet zetten. Je hersenen en lichaamsdelen moeten opnieuw op elkaar afgestemd worden. Proprioceptie is dus gedurende het veranderen van je lijf aan het mee groeien, kun je zeggen.
Daarom vraagt de politie om te bepalen of iemand dronken is degene om met gesloten ogen het puntje van zijn neus aan te raken (“vinger-neus proef”). Een mens bij wie de proprioceptie in orde is, maakt daarbij hoogstens een fout van twee centimeter. Door dronkenschap is de proprioceptie verstoord en het neuspuntje niet te vinden.

Waarom is je proprioceptie van belang?

Naast evenwicht en zicht is proprioceptie belangrijk voor het lichaamsbesef of -bewustzijn. Als één van deze drie uitvalt, compenseren de andere daarvoor, waarbij proprioceptie het moeilijks te compenseren is.
Proprioceptie heeft invloed op leren, focus/concentratie en gedrag. Als propriocetoren niet goed werken, weet je brein niet goed waar je lijf en ledematen zijn. Automatisch gaat dan je voet op de grond tikken, zodat je hersenen wel signaaltjes door krijgen. Of je gaat zitten schommelen op je stoel. Misschien herken je de uitspraak nog van vroeger: ”die stoel heeft 4 poten!!!”. Word je gedwongen toch stil te zitten, dan wordt concentreren moeilijk, omdat je brein zich gaat afvragen waar bijvoorbeeld die voet is.

Het proprioceptieve systeem geeft de hersenen ook informatie over hoeveel kracht je ergens bij moet gebruiken. Denk maar aan kinderen die zo hard op hun pen of potlood duwen, dat ze er witte vingers van krijgen of kinderen die bij het gummen, door het papier gaan. Ook spelen met andere kinderen of het omgaan met dieren kan veel ruwer en hardhandiger gaan dan deze kinderen eigenlijk bedoelen. Soms zie je kinderen die op van alles kauwen, zoals bijvoorbeeld de mouw of kraag van een T-shirt of de achterkant van een potlood.
Kinderen waarbij proprioceptie nog niet goed ontwikkelt is, willen ook graag alles om zich heen aanraken. Dit geeft ze een referentiepunt: ”Dit ben ik en dit hoort niet bij mij”.
Als kinderen zich niet goed bewust zijn van zichzelf, realiseren ze het zich ook vaak niet als ze in andermans persoonlijke ruimte komen. Dit kan voor vervelende situaties bijvoorbeeld in de klas zorgen.
As kinderen zelf niet goed begrijpen waarom ze doen wat ze doen of waarom ze van hun stoel vallen of ruzie krijgen met anderen terwijl ze ECHT NIETS deden, gaan ze vaak doen alsof ze zichzelf heel stoer vinden of ze gaan de clown uithangen. Daardoor wordt op je kop krijgen dan in ieder geval weer begrijpelijk voor ze.

Maar het hoeft niet zo te blijven. Je kunt proprioceptie namelijk prima stimuleren!!

Hoe stimuleer je proprioceptie?

Proprioceptie kun je stimuleren door bewegingen, waarbij het hele lichaam gebruikt wordt. Een paar suggesties:
0-2 jaar massage
2+ jaar wobbel, trampoline, bellen blazen, stoeien
4+ jaar wobbel of spooner, trampoline, voelstenen, skippybal, stoeien, kussengevecht, stretchband, zak lopen loopklossen.
6+ jaar skateboard, trampoline, stoeien, kussengevecht, skippybal, stretchband, twister, snuggle huggle, theraputy, stressbal, zak lopen, touwtje springen, loopklossen.
8+ jaar Twister, hooverboard, skateboard, stoeien, kussengevecht, snuggle huggle, zware dingen verplaatsen, apenbaan (in de speeltuin), touwtje springen, zaklopen, stelten lopen.
Tip 1: Stoeien of een kussengevecht is voor het slapen gaan niet altijd een goed idee, maar overdag zeker een aanrader
Tip 2: Natuurlijk, kijken doe je met je ogen, maar dingen aanraken vooral in de natuur, maakt dat je niet alleen beter beseft hoe iets voelt, maar ook waar jou lijf ophoudt.

Wil je meer weten?

Websites:
• https://nl.wikipedia.org/wiki/Proprioceptie
• Youtube: Brain Highways: The Proprioceptive System

Boeken:
• Stap voor stap. Hoe stimuleer je de motorische ontwikkeling van je kind?, Liesbeth Verhoeven (2010)
Of kijk op www.het-luisterrijk.nl De site van Kinder- en jeugdcoachpraktijk Het Luisterrijk. Mijn naam is Myra Withagen-Hillebrink. Als kinder- en jeugdcoach ben ik gespecialiseerd in de relatie tussen motorische ontwikkeling en lekker leven en leren. Heb je een vraag over de ontwikkeling van jou kind of wil je meer uitleg, mail dan naar myra@het-luisterrijk.nl